Dla jednych nocne zmiany są błogosławieństwem, dla innych przekleństwem. W tym artykule skupimy się jednak na temacie: praca w nocy a zdrowie fizyczne i psychiczne. Jaki ma na nas wpływ i jak możemy sobie pomóc? Zapraszamy do lektury!
Skutki zdrowotne pracy zmianowej
To dość oczywiste, że praca zmianowa zaburza naturalny rytm organizmu. Przestawienie się na tryb nocny sprawia, że nie zapewniamy sobie odpoczynku w czasie, w którym domaga się tego nasz zegar biologiczny.
Potwierdzają to badania naukowców. Według nich tzw. sen kompensacyjny w ciągu dnia jest mniej wartościowy niż ten w nocy. Zgodnie z tymi badaniami, pracownik dwuzmianowy przeznacza na sen od 5 do 7 godzin mniej, niż osoba pracująca w stałych godzinach. Taki niedobór snu i kiepska jakość odpoczynku może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych.
Co więcej, tolerancja do pracy zmianowej maleje razem z wiekiem. Im jesteśmy starsi, tym nasz chronotyp przesuwa się w stronę skowronka, czyli wcześniej kładziemy się spać i wcześniej wstajemy. Specjaliści uważają więc, że praca w nocy jest szczególnie uciążliwa dla osób powyżej 45 roku życia i to oni najbardziej odczuwają skutki pracy zmianowej.
Praca na nocnej zmianie – co powinno nas zaniepokoić?
Jakie objawy powinny być alarmujące dla pracowników zmianowych? Oto te najczęściej występujące:
Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego
Badania wykazują, że występują one nawet u 75% pracowników nocnej zmiany! Cierpią oni m.in. na zgagę, wrzody, zaparcia, wzdęcia i nieżyt błony śluzowej. Mogą zmagać się także z brakiem apetytu, odczuwać nieustanny głód i bóle żołądka oraz skarżyć się na zaburzenia perystaltyki jelitowej. Powodem tego jest funkcjonowanie naszego organizmu, który został zaprojektowany tak, by jelita i żołądek w nocy mogły odpocząć.
Zaburzenia snu
Osób pracujących w systemie zmianowym często dopadają także problemy z zasypianiem lub prawidłową jakością snu. Bezsenność wywołana jest warunkami nieprzystającymi do odpoczynku: w dzień mamy stały dopływ światła słonecznego, większy jest też hałas dochodzący z otoczenia.
Polecane przez redakcję: Czym jest syndrom chorego budynku?
Przemęczenie i drażliwość
Pracownikom zmianowym, którzy mają problem z odpowiednią regeneracjom przeważnie towarzyszy większa drażliwość. Może to odbijać się niekorzystnie na ich życiu rodzinnym i zawodowym.
Podwyższone ciśnienie krwi
Zmiana rytmu dobowego ma wpływ na odmienne funkcjonowanie serca i naczyń. Zwiększa się ryzyko choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia. Ryzyko to jest jeszcze większe w przypadku wieloletniej pracy nocnej.
Nieprawidłowe wyniki badań hormonalnych
Tutaj również przez niestandardowe i zmienne godziny pracy rozregulowuje się nasz układ hormonalny. To z kolei przyczynia się do rozwoju nowotworów hormonozależnych (u kobiet: rak sutka lub jajnika).
Pogorszenie kondycji wzroku
Ponieważ z pracą zmianową wiąże się wykonywanie obowiązków przy sztucznym świetle, nasz wzrok szybko się męczy, a pogłębiają się wrodzone wady, takie jak krótko- i dalekowzroczność.
Depresja
Deficyt snu sprawia, że mamy znacznie niższy poziom serotoniny niż osoby pracujące w trybie dziennym. Brak tego neuroprzekaźnika i problemy z zasypianiem to prosta droga do depresji.
Inne niepokojące objawy
Odwrócenie naturalnego porządku dnia jest przyczyną występowania objawów określanych jako zespół długu czasowego. Po wielu latach takiej pracy zespół ten zaczyna mieć charakter przewlekły. Mogą pojawić się także inne problemy zdrowotne takie jak pogorszenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia psychoneurotyczne, zaburzenia funkcjonowania społecznego, zaburzenia poczucia odległości upływu czasu i obniżenie siły mięśniowej.
Zespół nietolerancji pracy zmianowej
Wszystkie te objawy są na tyle poważne, że na ich podstawie wyodrębniono osobną jednostkę chorobową: nietolerancję pracy zmianowej.
Aby ją zdiagnozować, lekarz powinien upewnić się, czy dany pracownik ma problem z bezsennością lub nadmierną sennością związaną z harmonogramem pracy, a objawy te utrzymują się co najmniej 3 miesiące.
Przeczytaj też: Suplement Artroser na stawy – czy działa?
Praca w nocy a zalecenia zdrowotne
Lekarze zajmujący się tym tematem radzą, aby pracować w nocy tylko wtedy, kiedy absolutnie musimy. Oczywiście nie każdy może pozwolić sobie na luksus odmowy – w nocy pracują przecież pielęgniarki, lekarze, policjanci czy taksówkarze. Jak powinni o siebie zadbać? Po nocnym dyżurze warto przespać się kilka godzin.
Warto także pamiętać, że zgodnie z obowiązującymi przepisami pracy, w godzinach nocnych nie mogą pracować:
- opiekujący się dzieckiem do lat 4 bez ich zgody;
- młodociani,
- niepełnosprawni bez ich zgody oraz opinii lekarza medycyny pracy,
- kobiety w ciąży.
5 porad dla pracujących na nocną zmianę
Chcąc uniknąć poważnych problemów zdrowotnych związanych z pracą zmianową, powinniśmy przestrzegać kilku poniższych zasad:
- Nie przesypiaj całego dnia po nocnej zmianie. Lekarz rodzinna z Olsztyna Ewa Zakrzewska radzi, by przeznaczyć na regenerację około 3-4 godzin.
- Zmień dietę na bardziej lekkostrawną. Unikaj zwłaszcza słodyczy, fast foodów i potraw o wysokiej zawartości tłuszczów. Po nich będziesz jeszcze bardziej senny i ociężały. Dobrze jest też powstrzymać się od posiłku po powrocie do domu, a tuż przed położeniem się spać.
- Pamiętaj o relaksie. Aby pomóc sobie z większą drażliwością i zmęczeniem, musisz zadbać o relaksujący odpoczynek. Może to być wysłuchanie dobrego podcastu, spacer na świeżym powietrzu czy przyjemna kąpiel z dodatkiem olejków eterycznych.
- Zadbaj o swoje miejsce na sen. Żeby praca nie stała się szkodliwa dla zdrowia, koniecznie zadbaj o swoje otoczenie w sypialni. Pokój powinien być wystarczająco zaciemniony i chłodny.
Zaopatrz się w przydatne gadżety. Nie każdy z nas może korzystać z luksusu osobnego pomieszczenia w domu. Co wtedy? Aby spokojnie odespać nocną zmianę, rozważ kupno opaski do snu i zatyczek do uszu. Pozwoli ci to szybciej i głębiej zasnąć.
