Jedni nie mają nic przeciwko, inni nie znoszą zostawać w pracy po godzinach. Bez względu na to, do jakiej grupy należymy, warto dowiedzieć się, jakie przysługują nam prawa i na jaką rekompensatę możemy liczyć w związku z nadgodzinami. Praca w godzinach nadliczbowych – wszystko, co warto wiedzieć na ten temat.
Czym jest praca w godzinach nadliczbowych?
Pracę w godzinach nadliczbowych definiuje się jako zajęcia wykonywane poza normalnym czasem pracy oraz w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy. Brzmi trochę skomplikowanie? Już wyjaśniamy.
Pracownik zatrudniony w systemie równoważnego czasu pracy, nie powinien pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i więcej niż 40 godzin tygodniowo. Nie bierze się w tym wypadku pod uwagę czasu, w którym pracownik odpracowuje udzielone mu wcześniej zwolnienie z pracy (które wziął, żeby załatwić jakieś sprawy osobiste).
Kiedy jest dopuszczalna praca w godzinach nadliczbowych?
Istnieje kilka sytuacji, w których praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna. Wśród nich wymienia się najczęściej:
- konieczność prowadzenia akcji ratowniczej, mającej chronić zdrowie lub życie, mienie, środowisko bądź wymagającej usunięcia poważnej awarii;
- szczególne potrzeby pracodawców. To bardzo szerokie pojęcie, jednak musi wchodzić w grę jeden czynnik – wystąpiły okoliczności niemożliwe do przewidzenia.
Niektórym w tym miejscu nasuwa się pytanie: czy można odmówić wykonania swoich obowiązków w godzinach nadliczbowych? Odpowiedź brzmi: nie. Odmawiając wykonania polecenia bez uzasadnionej przyczyny, narażamy się ukaranie karą porządkową, a nawet rozwiązanie umowy o pracę.
Jednak istnieją pewne wyjątki. W sposób szczególny traktuje się kobiety w ciąży, osoby niepełnosprawne oraz zatrudnionych młodocianych. W takim wypadku praca w godzinach nadliczbowych jest zakazana prawnie. Jeśli z kolei pracownik opiekuje się dzieckiem, które nie ukończyło jeszcze 4 roku życia, wymagana jest jego zgoda na pozostanie w pracy dłużej, niż ma to miejsce normalnie.
Zobacz również: Jak dbać o kręgosłup w pracy? | Sen a samopoczucie osób po 50. roku życia. Jak odpoczynek wpływa na jakość życia?
Obowiązujące limity
Pracodawcy muszą liczyć się także z pewnymi limitami, niepozwalającymi im wykorzystywać swoich pracowników w znaczący sposób. Dlatego też limity nadgodzin dotyczą doby, tygodnia oraz roku kalendarzowego. Jak się przedstawiają?
Kodeks pracy zastrzega, że pracownik ma prawo do 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Oznacza to, że czas pracy razem nie może przekroczyć 13 godzin w ciągu dnia. Natomiast tygodniowy czas pracy, wliczając w to godziny nadliczbowe, nie może przekroczyć przeciętnie 48 godzin w przyjętym przez firmę okresie rozliczeniowym. To jednak ograniczenie nie dotyczy osób zarządzających przedsiębiorstwem w imieniu pracodawcy. Biorąc z kolei pod uwagę cały rok kalendarzowy, godzin nadliczbowych obciążających jednego pracownika nie powinno być więcej niż 150.
Czasami regulamin pracy podaje inny limit roczny, jednak wtedy pracodawca musi zadbać o to, żeby nie przekroczyć 48-godzinnego limitu tygodniowego.
Dodatek za godziny nadliczbowe
Praca w godzinach nadliczbowych najczęściej wiąże się z wyższymi zarobkami. Jak powinny się one przedstawiać zgodnie z obowiązującymi przepisami?
Na dodatkowe 100% wynagrodzenia za nadgodziny, możemy liczyć w przypadku pracy w:
- nocy,
- niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy,
- wypadające dni wolne udzielone w zamian za pracę w niedziele i święta,
W pozostałych przypadkach, wynagrodzenie za nadgodziny wynosi 50% wynagrodzenia.
Jeżeli pracownicy wykonują swoje obowiązki poza zakładem pracy, ich wynagrodzenie podstawowe oraz dodatek za godziny nadliczbowe zastępuje się nieraz ryczałtem. Jego wysokość musi odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Czy zamiast wynagrodzeniapracownik może sobie życzyć dodatkowego dnia wolnego? Tak, wystarczy pisemny wniosek i oczywiście zgoda przełożonego. Gdyby sam pracodawca chciał wyjść z taką inicjatywą, to musi pamiętać o jednej rzeczy – dodatkowy czas wolny powinien być powiększony o połowę przepracowanych godzin nadliczbowych. Musi być on również wykorzystany przez pracownika do końca okresu rozliczeniowego. Taka forma rekompensaty nie powinna mieć żadnego wpływu na wysokość wynagrodzenia za dany miesiąc.
Przeczytaj poradnik „Nadgodziny w praktyce” opracowany przez Państwową Inspekcję Pracy: „Nadgodziny w praktyce”.
